Kan een prik tegen gordelroos je kans op dementie verlagen?
Kort antwoord: er zijn grote onderzoeken die laten zien dat mensen die een gordelroosvaccin kregen, later minder vaak dementie kregen. Het gaat om een gemiddelde daling rond de 20% in de jaren na de prik. Dat is hoopgevend, maar artsen zeggen er meteen bij: het is nog geen keihard bewijs dat de prik dementie voorkomt. Wel is het een extra reden om naar vaccinatie te kijken, zeker als je 60-plus bent.
Auteur: Jan Henk Nawijn, 7-9-2025
Even terug naar de basis: wat is gordelroos ook alweer?
Gordelroos is een pijnlijke huiduitslag die wordt veroorzaakt door hetzelfde virus als waterpokken. Het virus kan jaren in je lichaam “slapen” en later weer actief worden. Je kunt dan hevige jeuk en zenuwpijn krijgen. Het Shingrix-vaccin beschermt hier goed tegen: bij 50-plussers voorkomt het ongeveer 9 van de 10 gevallen, en de bescherming houdt jaren aan. Bijwerkingen zijn meestal mild, zoals pijnlijke arm of spierpijn.
Wat is dementie?
Dementie is een verzamelnaam voor aandoeningen waarbij je geheugen en denkvermogen achteruitgaan. Alzheimer is de bekendste vorm. Er is nog geen pil die dementie geneest. Daarom is elk signaal dat we iets kunnen voorkómen of uitstellen belangrijk.
Wat zeggen die nieuwe onderzoeken nu precies?
- In Wales vergeleken onderzoekers bijna identieke groepen ouderen die door een beleidsswitch wél of niet in aanmerking kwamen voor het gordelroosvaccin. Na 7 jaar bleek de gevaccineerde groep ~20% minder vaak een dementiediagnose te krijgen. Het effect leek sterker bij vrouwen. Dit onderzoek werd in Nature gepubliceerd.
- In ander werk (VS en VK) werd de nieuwere prik (Shingrix) gekoppeld aan een lager dementierisico in de jaren na vaccinatie. Ook dat is veelbelovend, maar nog geen sluitend bewijs.
- Alzheimer Nederland noemt de uitkomsten hoopvol, met de kanttekening dat er meer onderzoek nodig is.
Waarom zou dit werken? Een simpele gedachte: als je reactivatie van het virus voorkomt, voorkom je mogelijk ook ontstekingen in zenuwen en hersenvaten. Minder ontsteking = mogelijk minder schade = minder kans op dementie. Klinkt logisch, maar het moet verder bewezen worden.
Wat betekent dit voor jou persoonlijk?
- Voor wie is de prik nuttig? Vooral voor 60-plussers en mensen met verminderde weerstand. Shingrix bestaat uit 2 prikken met 2–6 maanden ertussen.
- Vergoeding? Op dit moment wordt vaccinatie alleen vergoed voor bepaalde medische risicogroepen (met artsenverklaring). Ben je “gewoon” 60-plus en wil je de prik? Dan betaal je die nu meestal zelf.
- Waar haal je ’m? Via je huisarts, GGD of een vaccinatiebureau. Overleg altijd even wat in jouw situatie verstandig is. RIVM
Belangrijke nuance (lees dit echt even)
- De prik is niet geregistreerd om dementie te voorkomen. Hij is bedoeld tegen gordelroos (en dat doet ‘ie goed). Dat mogelijk lagere dementierisico is een extraatje waar wetenschappers nu verder induiken.
- Media koppen graag groot. Gezondheidsdiensten blijven voorzichtig: veelbelovend, maar nog niet definitief.
Wanneer is het slim om actie te ondernemen?
- Ben je 60-plus? Praat met je huisarts over Shingrix. Het voorkomt een nare ziekte (gordelroos) en kán mogelijk extra bescherming bieden voor je hersengezondheid.
- Heb je een medische aandoening of slik je medicijnen die je afweer verlagen? Dan is een gesprek over de vergoeding en timing van de vaccinatie zeker de moeite waard.
- Los van prikken: Gezond leven blijft belangrijk. Denk aan beweging, slaap, gehoor beschermen, niet roken en sociaal actief blijven. Dat helpt óók je brein.
En nu?
De bottom line
De prik tegen gordelroos is nu al zinvol om gordelroos en langdurige zenuwpijn te voorkomen. Dat er in goede studies een lager dementierisico wordt gezien, is mooi nieuws – en reden om dit serieus te nemen – maar we wachten nog op harde bevestiging. Twijfel je? Bel je huisarts en bespreek wat past bij jouw leeftijd, gezondheid en wensen.
Bronnen: Alzheimer Nederland Nature+1 RIVM NOS